ՀԱՅՈՑ ՄԻՋԱԳԵՏՔ 7 ՕՐ

Մինչ կթակենք Միջագետքի դռները, մեզ են սպասում այլ պատմական վայրեր ևս։ Ինչպես Արևմտյան Հայաստանում տուրերի մեծ մասի դեպքում, մեր ուղին կսկսենք Ծովակն Հյուսիսո (Չըլդըր) լճի ափերից, ապա անցնելով Սարիղամիշի մշտադալար անտառներով՝ կհասնենք Մայր Արաքի ափերին, որտեղ կտեսնենք Հովվի տպավորիչ կամուրջը։ Երեկոն Մուշում է։

Միջագետի երկու խոշոր գետերից Տիգրիսի ափին է Արղնին, որտեղ տեղի խիստ տպավորիչ ժայռափոր բերդը կտեսնենք։ Այնուհետև կմեկնենք Դիարբեքիր, որը տեղի հայերը սիրում են կոչել Տիգրանակերտ։ Դիարբեքիրը Միջագետքի դարպասն է, անչափ հարուստ ազգային ու կրոնական շերտերով, լի արևելյան շնչով, որտեղ կբացահայտենք ինչպես հայկական հարուստ ժառանգությունը, այդ թվում՝ Սբ Կիրակոս գործող եկեղեցին և Սբ Սարգիս եկեղեցին, այնպես էլ բազմաթիվ այլ պատմական հետաքրքիր շերտեր։ Կայցելենք նաև Տիգրիսի վրա կառուցված Տասնակյա կամուրջ։ Դիարբեքիրում մանրամասն պտույտից ու յուրահատուկ բացահայտումներից հետո դադար կլինի հենց այս պատմական քաղաքում։

Հասանքեյֆը համարվում է Միջագետքի ամենահետաքրքիր բնակավայրերից, որտեղ կան բազում հայկական և ասորական ժայռափոր եկեղեցիներ։ Թեև վերջին տարիներին քաղաքի մի զգալի մասն անցել է նոր կառուցված ջրամբարի ջրերի տակ, բայց և այնպես Հասանքեյֆը բացահայտելու հնարավորություններ դեռ կան։ Հաջորդիվ Միդյաթն է մեզ սպասում՝ Միջագետի ամենավառ ու կոլորիտային անկյուններից մեկը, որտեղ անչափ տպավորիչ է ասորական շերտը։ Կայցելենք Մոր Գաբրիելի ասորական վանք, որը քրիստոնեական աշխարհի կարևորագույն սրբավայրերից է։ Մեզ է սպասում նաև Դարա անտիկ քաղաքը՝ ևս մեկ հրաշք վայր մեր գեղեցիկ օրվա ընթացքում։ Իսկ երեկոն կախարդական Մարդինում է։

Արևի քաղաք Մարդինը պատրաստ է զարմացնելու և հիացնելու։ Այստեղ գեղեցիկ է ամեն անկյունը, պատմության շունչն ամենուր է։ Մենք էլ եկել ենք հենց գեղեցիկ տեսարանների և պատմության հետևից։ Կայցելենք Մարդինի Սբ Հովսեփ հայկական եկեղեցի, ինչպես նաև Դերյուզաֆերան ասորական եկեղեցի։ Մարդինը մանրակրկիտ բացահայտելուց հետո կմեկնենք Եդեսիա, սակայն ճանապարհին ևս մեկ տպավորիչ դադար ունենք․ Դերիկ բնակավայրի Սբ Գևորգ հայկական եկեղեցին։ Երեկոն Եդեսիա-Ուրֆայում է։

Այսօր պատմության ամենախորքն ենք գնալու։ Օրը կսկսենք Եդեսիայից, որի կենտրոնում կտեսնենք տեղի պատմական բերդը, ինչպես նաև Աբրահամի սրբազան ձկների ավազանը։ Խառանը ոչ միայն հռոմեացիների և պարթևների պատմական ճակատամարտի վայրն է, այլ նաև առանձնանում է տարօրինակ հնամենի տներով։ Գերմուշում կտեսնենք տեղի հայկական Սբ Աստվածածին եկեղեցին, որը նույնպես շատ յուրահատուկ կառույց է։ Եվ ահա պահն է վայելելու անչափ խորհրդավոր ու առեղծվածային Պորտասար հնավայրը, որը մեզ կտեղափոխի պատմության ամենախորքը։ Տպավորիչ օր է։ Միանշանակ։

Այսօր ոչ միայն գեղեցիկ, այլ շատ նշանակալի օր է, քանի որ մեր խումբը կդառնա այն եզակիներից, որն այցելել է Տիգրան Մեծի կառուցած պատմական Տիգրանակերտ մայրաքաղաք։ Երկար ժամանակ մասնագետները փորձում էին տեղորոշել Տիգրանակերտի կառուցման վայրը, որը վերջապես իր հստակ պատասխանը ստացել է։ Մայրաքաղաք Տիգրանակերտ էին համարում Սիլվան-Նփրկերտը, անգամ Դիարբեքիրը, սակայն այն այլ վայրում է, ուր էլ բացառիկ այցով կգնանք։ Հրաշալի այս բացահայտումից հետո ճանապարհ կբռնենք դեպի Սղերդ, որտեղ բնությունն ամենաֆանտաստիկ ձևով է ստեղծագործել։ Այստեղ մեզ երկու գլխապտույտ կիրճ է սպասում՝ Թիլոն և Բոթանը, որտեղից տեսարաններն առանձնակի շքեղ են։ Հրաժեշտ տալով Միջագետքին՝ կվերադառնանք անուշ Մուշ։

Վերադարձին ևս ունենք հետաքրքիր դադարներ ու այցեր։ Մուշ քաղաքում կտեսնենք տեղի Հայկական թաղն ու Սբ Մարինե եկեղեցին, որից հետո արդեն Արածանի գետի ափերին կտեսնենք Սուլուխի կամուրջը, որը միշտ պատրաստ է զարմացնելու։ Այնուհետև, անցնելով Խնուսով, Բասենով, Սարիղամիշով և Կարսով՝ կվերադառնանք Երևան՝ մեզ հետ բերելով վառ տպավորություններ կախարդական Միջագետքից։